1- Đặt Vấn Đề:
Nhiều người cứ đinh ninh bài thơ tiếng sáo Thiên Thai của Thế Lữ là viết về núi Thiên Thai ở Kinh Bắc . Vì họ cho rằng Thế Lữ sinh ngày 6-10-1907 tại ấp Thái Hà Hà Nội, quê quán làng Phù Đổng , huyện Tiên Du ( nay là Tiên Sơn ) tỉnh Bắc Ninh).
Vậy tiếng sáo Thiên Thai của Thế Lễ có phải viết về núi Thiên Thai ở Kinh Bắc không ?
2- Thơ Về Núi Thiên Thai :
2.1 Trong tâm thức người Kinh Bắc và dân Việt , núi Thiên Thai là biểu tượng của chốn thần tiên. Nơi thiên đường đầy hoa thơm cỏ lạ . Nơi con người khát khao được đến !
Trong Lich Triều Hiến CHương Laọi chí của Phan Huy CHú trang 110 có viết : " Núi Đông Cứu huyện Gia Bình ( Kinh Bắc -NVH ) . Các ngọn núi đứng sững lên , chân núi giáp với dòng sông ( chính là sông Thiên Đức - sông Đuống - NVH ). Trên núi có chàu Thiên Thai , phong cảnh cũng đẹp . Dụ tổ ( TRịnh Giang ) thường đến chơi ở đây.
Đây là vùng quê của Lê Văn Thịnh ,năm 1075 đỗ Trạng Nguyên khoa thi đầu tiên thời nhà Lý. Ông có công đòi lại đất Cao Bằng mà Nùng Trí Cao đã nộp cho nhà Tống. Ông làm Thái sư từ năm 1084 đến năm 1096. Chắc là dính đến tranh giành " ghế " trong triều đình, nên Ông bị phải chống đối ông nghi oan hoá hổ hại vua Lý Nhân Tông khi du thuyền trên Hồ Tây một hôm sương mù dầy đặc, ông bị đầy lên mạn rừng thiêng nước độc. Sử sách cũng mất tăm tích về vị Trạng nguyên đầu tiên của nước Việt ?
Nhớ vị trạng nguyên đầu tiên - Thái Sư thời Lỹ , dân quê đã dựng chùa mang tên chùa Thái sư. Chùa Thái Sư , vốn là một danh lam cổ tích vùng Kinh Bắc . Nay còn tấm bia đã mờ tên người viết và khắc bia . Bia tạo năm 1612 đời Lê Hoằng Đinh thứ 13.
2.2 Lê Quý Đôn đã từng có thơ vinh núi Thiên Thai :
Lê Quý Đôn ( 1726-1784) là mộtnhà văn hoá lứon của Việt nam thời Hậu Lê, ongcó nhiều tác phẩm như Quốc sử tục biên, Đại Việt thông sử( Lê triều thông sử), Quần thư khảo biện, Vân đài loại ngữ v.v... ông đã có bài thơ vịnh núi Thiên Thai ( Kinh Bắc ) như sau:
Nhất sơn trác lập chúng sơn tuỳ
Kim đới vu hồi thuỷ điểu di
Thạch sắc tuyền thanh vô khách đáo
Trúc tình hoa ý hứa tăng trì
Bạch vân quá tháp minh hồng thụ
Phương thảo hoành khê ấm ngọc chi
Tằng thị tiên triều du dự địa
Phong quang y cựu tự tiền thi
2.3 Tiếng sáo Thiên Thai của Thế Lữ :
Thực ra Thế Lữ viết tiếng sáo Thiên Thai , là viết Thiên Thai trên thiên đường, thế giới ảo, chứ không phải viết vịnh núi Thiên Thai thực như Lê Quý Đôn.
Bài thơ ra đời trong phong trào thơ mới . Tác giả diễn tả một cảnh không có trên hạ giới đó chỉ là một thế giới mà nhà thơ khát khao mơ màng đến.
Tiếng đưa hiu hắt bên lòng
Buồn ơi xa vắng mênh mông l;à buồn
...
Thiên thai thoảng gió mơ mòng
Ngọc Trân buồn tưởng tiếng lòng xa bay .
Trong bài thơ tiếng sáo thiên thai của Thế Lữ , khi in lại trong các tuyển tập thơ sau này ( thế kỷ 20 ) , không thấy viết hoa Thiên Thai như một địa danh của Kinh Bắc.
2.4 Thiên Thai trong thơ Hoàng Cầm :
Tháng 4 năm 1948 Hoàng Cầm với cảm xúc dâng trào từ bờ Bắc sông Thiên Đức nhìn về bờ Nam sông Đuông ( Thiên Đức ) đã thốt lên:
Ai về bên kia sông Đuống
Cho ta gửi tấm the đen
Mấy trăm năm ước hẹn tình duyên
Tiếng trống hội làng giục giã
Trên núi Thiên Thai
Trong chùa Bút Tháp
GIữa huyện Lương Tài
Gửi về may áo cho ai
Chuông chùa văng vẳng nay người ở đâu?
Núi Thiên Thai địa danh linh thiêng của Kinh Bắc , thế mà thời ấy bị chiếm đóng, trên núi có lô cốt của giặc , đêm đêm chúng vẫn nã pháo vào bíêt bao luỹ tre làng thân thương ! Xiết bao thương nhớ khi đọc bài bên kia Sông Đuống của Hoàng Cầm.
2.5 Núi Thiên Thai vẫn gợi bao cảm xúc cho các thi sỹ lớp sau Lê Quý Đôn, Hoàng Cầm Đó là bài thơ Lại về qua núi Thiên Thai của Hồng Hà ( một nhà thơ gốc Kinh Bắc ).
Địa danh Thiên Thai in thật sâu đậm trong tâm thức nhà thơ Hồng Hà :
Lai về qua núi Thiên Thai
Núi Thiên Thai nửa thôi dài ngày mưa
Tôi trèo qua suốt tuổi thơ
Dấu chân vỏ hến trong mơ còn hồng.
3- Kết Luận :
Núi Thiên Thai với tôi là một địa danh có thật ở Kinh Bắc.Năm tôi lên 10 đã trèo lên đỉnh núi Thiên Thai.Nửa thế kỷ đã qua, thế mà cái nhìn từ đỉnh núi vẫn còn in đậm trong ký ức của tôi. Đó là dòng sông Thiền Đức như dải lụa hồng vắt trên thảm ngô xanh tít tắp. Những luỹ tre xanh bên hồ nước mênh mang, cảnh như thiên đường.
Thiên Thai vờn nắng sớm
Hây hẩy gió vào thu
Trên trời mây bay trắng
Quan Họ ngập ngừng lời
Nhà ai bên núi thẳm
Khói trắng lững lờ trôi
Trắng muốt cò bay liệng
Dùng dằng tiếng hát ơi !
Và Nơi vẫn có ngôi chùa Thái sư , nơi gửi gấn tâm linh của dân gian vào vị Trang nguyên đầu tiên của Việt Nam.
Thiên Thai luôn là một đỉnh cao mà tôi thường mơ về nó./.
Tiến Sĩ NGUYỄN VĂN HOA
